Cukrzyca typu 2 stanowi obecnie jedno z najczęściej występujących schorzeń, które postępują wraz z rozwojem cywilizacji. Przyczyn takiego stanu jest bardzo wiele - część z nich ma swoje podłoże już w najmłodszych latach i jest silnie skorelowana z wadliwie wykształcanymi nawykami żywieniowymi, jednak zdecydowana większość rozwija się w późniejszych okresach życia.Zgodnie z danymi statystycznymi, aż 90% osób chorych na cukrzycę cierpi na typ II tej choroby. Ponadto zdecydowana większość spośród nich to osoby z nadwagą i otyłością. Te dane bez wątpienia pozwalają na wnioskowanie, iż to właśnie dodatni bilans energetyczny, a w konsekwencji nadmierna masa ciała, są podstawową przyczyną zburzeń określanych mianem chorób cywilizacyjnych.
Z drugiej jednak strony, dane wskazują na 50%-owy poziom nadwagi wśród ludności Polski powyżej 20 roku życia. Otyli z cukrzycą należą więc do mniejszej grupy, niż mogłoby się wydawać na podstawie tych liczb. Co więc stanowi czynnik dodatkowy, zwiększający ryzyko wystąpienia cukrzycy?
Specjaliści z dziedziny medycyny i nauk o żywności, zgodnie twierdzą, że w rozwoju cukrzycy pomaga specyficzny genotyp i występująca insulinooporność. Ponadto większe ryzyko rozwoju tej choroby obserwuje się w przypadku otyłości brzusznej, niż udowo-pośladkowej.
| Również nie bez znaczenia jest czas trwania otyłości i poziom BMI. Im wyższe BMI i czas trwania otyłości, tym wyższe ryzyko rozwoju cukrzycy, przy czym ubytek masy ciała o ok. 1kg/ rok u otyłych powoduje w ciągu 10 lat spadek ryzyka zachorowania o ok. 30%. |
Czynniki zwiększające prawdopodobieństwo wystąpienia cukrzycy typu 2
- Wiek powyżej 45 lat
- Nadwaga i otyłość (BMI >25)
- Predyspozycje rodzinne w kierunku insulinooporności, lub cukrzycy
- Nadciśnienie tętnicze (=>140/90 mmHg)
- Zaburzenia gospodarki lipidowej (cholesterol ogółem>190mg/dl, LDL>115mg/dl, HDL<45 u kobiet i <40 u mężczyzn)
- Choroby układu sercowo-naczyniowego
- Przebyta cukrzyca ciążowa
- Urodzenie dziecka o masie >4 kg
- Zespół policystycznych jajników (PCO)
- nieprawidłowa dieta i niska aktywność fizyczna
Skąd bierze się cukrzyca u otyłych?
Jedną z podstawowych reakcji organizmu na otyłość brzuszną jest wykształcanie insulinooporności komórek. Początkowo stan ten jest kompensowany przez nadmierną produkcję insuliny, a w konsekwencji hiperinsulinizm. Przewlekle występujący prowadzi jednak do uszkodzenia komórek beta trzustki, odpowiedzialnych za syntezę tego hormonu. Automatycznie więc jej produkcja maleje, prowadząc do niedoborów i wykształcenia cukrzycy typu 2, gdyż dochodzi do upośledzenia transportu glukozy i nadmiernego jej stężenia we krwi.Z insulinoopornością skorelowane jest też wysokie stężenie wolnych kwasów tłuszczowych oraz ich oksydacja. U chorych obserwuje się nadmierne nagromadzenie trójglicerydów w wątrobie oraz stłuszczenie zarówno tego jak i innych narządów.
U zdecydowanej większości osób chorujących na cukrzycę typu 2 diagnozuje się więc także zaburzenia lipidowe - wysoki poziom cholesterolu ogółem, frakcji LDL i triglicerydów, oraz spadek poziomu korzystnych frakcji HDL.
Wpływ nadmiernej podaży tłuszczów nasyconych na gospodarkę węglowodanową
Otyłość będąca przyczyną rozwoju cukrzycy typu 2 spowodowana jest z reguły nadmiernym spożyciem energii w stosunku do zapotrzebowania. Dodatni bilans energetyczny wynika z nieprawidłowych nawyków żywieniowych i w konsekwencji wysokiego spożycia kwasów tłuszczowych nasyconych (przede wszystkim tłuszcze pochodzenia zwierzęcego) oraz cukrów prostych.
Tłuszcz spożywany w nadmiarze może stać się przyczyną nie tylko nadmiernych kilogramów, ale również zaburzeń gospodarki węglowodanowej poprzez:- nadmierne pobudzanie komórek trzustki do produkcji insuliny
- upośledzanie transportu glukozy do komórek
- nasilenie wątrobowej produkcji glukozy
- pobudzanie wytwarzania szkodliwych dla zdrowia wolnych rodników
- wpływ na ekspresję wielu genów i enzymów uczestniczących w regulacji metabolizmu
Tłuszcze w diecie
Nie oznacza to jednak oczywiście, że powinniśmy całkowicie unikać spożywania jakichkolwiek tłuszczów w diecie.Tłuszcze stanowią bowiem cenny materiał energetyczny w organizmie. Są również niezbędne do przyswajania witamin rozpuszczalnych w tłuszczach (A,D,E,K). Całkowite dzienne spożycie tłuszczu nie powinno jednak przekraczać 30% podaży energii. Ważny jest także wybór rodzaju tłuszczu, gdyż ich właściwości uzależnione są ściśle od zawartych w ich kwasów tłuszczowych.
Najmniej zdrowe są tłuszcze zwierzęce, stanowiące źródło nasyconych kwasów tłuszczowych (NKT) i cholesterolu, będących przyczyną nadwagi i otyłości, oraz zaburzeń gospodarki lipidowej.
Źródłem niepożądanych tłuszczów w diecie są: masło, smalec, boczek, słonina, tłuste mięsa (wieprzowina, wołowina), wędliny i podroby, śmietana, żółte sery, pełnotłuste mleko
Wskazane są natomiast tłuszcze roślinne, będące źródłem jednonienasyconych kwasów tłuszczowych (JKT) i wielonienasyconych kwasów tłuszczowych (WKT). Znajdziemy je w: oliwie z oliwek, oleju rzepakowym, słonecznikowym, sojowym, lnianym, oleju z pestek dyni, margarynach wzbogacanych w oleje naturalne, nasionach roślin oleistych, orzechach, suszonych owocach. Wpływają one korzystnie na profil lipidowy, obniżając poziom złego cholesterolu LDL i podwyższając poziom dobrego cholesterolu HDL.
Cennym źródłem tłuszczu w diecie są również tłuste ryby morskie - zawierają one wielonienasycone kwasy z grupy omega-3, które nie tylko wpływają korzystnie na gospodarkę lipidową, ale również zapobiegają stanom zapalnym i działają antyoksydacyjnie (ograniczają szkodliwe przemiany utleniania związków, prowadzące do rozwoju wielu schorzeń).
Rola diety w leczeniu i prewencji cukrzycy
Nieodłącznym elementem leczenia cukrzycy, jest wprowadzenie dietoterapii, która zapewni odpowiednie wyrównanie metaboliczne. Obok zalecanej przez lekarza farmakoterapii, to właśnie odpowiednio zbilansowana i zaplanowana dieta zapewnia normalizację poziomu cukru we krwi, a tym samym zmniejszenie ryzyka rozwoju choroby.| Właściwe nawyki żywieniowe nie tylko w zakresie podaży odpowiedniej ilości i rodzaju węglowodanów, ale także tłuszczów i pełnowartościowego białka, są pomocne zarówno w prewencji jak i leczeniu cukrzycy. |
Zastosowanie zbilansowanej diety wspomagającej redukcję masy ciała u osób otyłych, jest czynnikiem wykazującym wyraźne korzyści zdrowotne. Wykazano, że nawet nieznaczna redukcja masy ciała, w połączeniu z ograniczeniem spożycia tłuszczu i wzrostem spożycia warzyw bogatych w błonnik, a także włączenie regularnej aktywności fizycznej (minimum 3 razy w tygodniu), pozwala zmniejszyć ryzyko cukrzycy aż o ponad 50% u osób narażonych jej wystąpieniem. W przypadku chorych prawidłowa dieta wspomaga normalizację glikemii, zapobiegając występowaniu powikłań cukrzycowych. Są to dane bardzo obiecujące i skłaniające do refleksji nad naszym stylem życia.
autorzy: Roma Wojtewicz, Sylwia Wrzalska (Dietlife)
Masz swoją opinię na ten temat? Tu jest miejsce, gdzie możesz ją wyrazić! Pisz, komentuj i dyskutuj. Pamiętaj o tym, że nie będą tolerowane niecenzuralne wypowiedzi i wulgaryzmy.
