Miażdżyca i jej następstwa stanowią znaczący problem zdrowotny. W większości krajów rozwiniętych, w tym także i w Polsce, jest najczęstszą przyczyną zgonów osób dorosłych.Cechą charakterystyczną miażdżycy jest tworzenie się złogów cholesterolowych w błonie wewnętrznej tętnic, co prowadzi do zwężenia światła naczynia, upośledzenia przepływu krwi oraz niedokrwienia tkanek i narządów, a objawia się chorobą niedokrwienną, mogącą doprowadzić do zawału serca, udaru mózgu, czy też niedokrwienia kończyn dolnych. Źródłem cholesterolu są przenikające do ściany tętnicy kompleksy tłuszczowe osocza. Prawidłowo funkcjonująca najbardziej wewnętrzna część ściany naczynia stanowi barierę uniemożliwiającą nadmierne przechodzenie cząsteczek tłuszczowych. Jej uszkodzenie lub nadmiar cholesterolu w surowicy przyspiesza tworzenie się złogów miażdżycowych. Różne mogą być przyczyny uszkodzenia tej tak ważnej części ściany naczynia. Jedną z najczęstszych jest nadciśnienie tętnicze, prowadzące do mechanicznego uszkodzenia, także nikotyna i inne substancje zawarte w dymie tytoniowym, toksyny bakteryjne, wirusy czy krążące kompleksy immunologiczne.
Zwróć uwagę na przyczyny
Miażdżyca jest chorobą metaboliczną o wielu czynnikach przyczynowych. Rozwój zmian miażdżycowych zależy od współistnienia czynników genetycznie, czyli rodzinnie uwarunkowanych oraz niekorzystnych wpływów środowiska. Wspomniane już nadciśnienie tętnicze, zaburzenia gospodarki tłuszczowej, prowadzące do nadmiernego poziomu cholesterolu we krwi oraz cukrzyca, stanowią główne czynniki ryzyka wczesnego wystąpienia objawów miażdżycy. Te czynniki są uwarunkowane genetycznie.
Jest na to sposób!
Czy więc w obliczu rodzinnego zdeterminowania tak niebezpiecznego schorzenia jesteśmy bezradni? Czy rodzinne obciążenie chorobą niedokrwienną serca jest wyrokiem, na który musimy oczekiwać bezradnie i bezczynnie? NIE! Na tempo rozwoju zmian miażdżycowych w naczyniach mają znaczący wpływ czynniki środowiskowe, a przede wszystkim nasze nawyki żywieniowe, tryb życia oraz uzależnienie od nałogów. Musimy sobie jako społeczeństwo zdać sprawę, jak ważna jest profilaktyka miażdżycy już od wieku dziecięcego. Profilaktyka młodych dorosłych jest zwykle sprawą nieco spóźnioną, chociaż na profilaktykę nigdy nie jest za późno! Jak wykazały wyniki badań, zmiany miażdżycowe zazwyczaj zaczynają się tworzyć już około 10. roku życia, a u niektórych dzieci znacznie wcześniej, nawet w okresie niemowlęcym! Tak więc, aby skutecznie im zapobiegać niezbędne jest wczesne rozpoznanie u danego dziecka jego czynników ryzyka i wczesne wprowadzenie czynności profilaktycznych.
Obciążenie chorobą niedokrwienną
Ważnym czynnikiem ryzyka jest rodzinne obciążenie chorobą niedokrwienną serca. Wieloletnie badania wskazują, że ryzyko tego schorzenia zwiększa się wraz ze wzrostem stężenia cholesterolu we krwi. Ocena ryzyka wymaga więc oceny gospodarki tłuszczowej u dziecka z rodziny obciążonej miażdżycą tętnic. Stwierdzenie prawidłowego poziomu składników tłuszczowych obliguje nas tylko do profilaktyki dietetycznej, natomiast podwyższony poziom wymaga radykalnej zmiany trybu życia, a czasem także postępowania farmakologicznego. Warto zgłosić się więc z dzieckiem do pediatry, aby ocenić ryzyko zagrożenia przedwczesną miażdżycą u własnego dziecka.
Nadciśnienie tętnicze
Nie bagatelizujmy też utrzymywania się podwyższonych wartości ciśnienia tętniczego krwi u dziecka. Sprzyja to bowiem tworzeniu się ognisk miażdżycowych w naczyniach dużo wcześniej niż w 10. roku życia! U dzieci znacznie częściej niż u dorosłych mamy do czynienia z wtórnym nadciśnieniem i po właściwym rozpoznaniu i usunięciu przyczyny łatwiej niż u dorosłych możemy uzyskać normalizację wartości ciśnienia. Wymaga to jednak odpowiednio wczesnej opieki w poradni specjalistycznej. Normalizacji ciśnienia sprzyja dieta niskokaloryczna i niskosolna oraz prowadzenie aktywnego trybu życia (ruch na świeżym powietrzu).
Skutki dziecięcej nadwagi
U dzieci często obserwuje się nadciśnienie związane z otyłością i tu dochodzimy do kolejnego czynnika profilaktyki miażdżycy równie ważnego, jak u dorosłych, z czego rzadko rodzice zdają sobie sprawę. Utrzymywanie prawidłowej masy ciała to dbałość o właściwe odżywianie. Dzieci z nadwagą częściej będą otyłe w wieku dorosłym. Zaburzenia gospodarki tłuszczowej mogą się pojawiać bardzo wcześnie u dzieci otyłych. Istotny wpływ na poziom cholesterolu i innych kompleksów tłuszczowych we krwi mają składniki pokarmowe, a zwłaszcza ilość i rodzaj spożywanego tłuszczu w diecie. Jednak ograniczenia dietetyczne należy prowadzić bardzo rozważnie. Zawsze po uzgodnieniu z lekarzem specjalistą! Dzieci muszą bowiem mieć dostarczane w pożywieniu wszystkie składniki pokarmowe w ilości zapewniającej im prawidłowy rozwój. Ograniczenia podaży tłuszczu nie mogą dotyczyć dzieci poniżej drugiego roku życia. Dieta niskotłuszczowa w zbyt wczesnym dzieciństwie może prowadzić do niedoborów energetycznych, przewlekłego niedożywienia, zaburzeń neurologicznych, niedoborów witaminowych i w konsekwencji do nieprawidłowego rozwoju dziecka. W prawidłowo zaplanowanej diecie ważna jest nie tylko ilość spożywanego tłuszczu, ale również jego rodzaj. Najkorzystniejsze jest spożywanie tłuszczów roślinnych, zawierających kwasy tłuszczowe nienasycone. Badania epidemiologiczne wykazały, że znaczny odsetek polskiej młodzieży ma zupełnie nieprawidłowe nawyki żywieniowe spożywając tak zwane "fastfoody" (hamburgery, hot dogi, frytki itp.) oraz znaczne ilości słodyczy.
Aby udało się zaszczepić w dziecku świadomość roli prawidłowego żywienia w zachowaniu zdrowia i możliwości zapobiegania tą drogą licznym chorobom cywilizacyjnym, cała rodzina musi współdziałać w wyrobieniu prawidłowych nawyków żywieniowych, czy w eliminacji niekorzystnych cech stylu życia (walka z nałogiem tytoniowym czy mało aktywnym trybem życia). Przed miażdżycą możemy się bronić, zmieńmy tylko nieco nasz styl życia - mniej czasu spędzajmy przy stole spożywając obfite i tłuste posiłki, a wolne chwile poświęćmy na aktywny wypoczynek na świeżym powietrzu. Dajmy dobry przykład naszym dzieciom.
dr n. med. Barbara Tyczyńska-Hoffmann
Katedra i Klinika Pediatrii, Alergologii
i Gastroenterologii Collegium Medicum
UMK w Toruniu
(abc pacjenta)
Tekst zamieszczono za zgodą Redakcji Magazynu "PEN".
Masz swoją opinię na ten temat? Tu jest miejsce, gdzie możesz ją wyrazić! Pisz, komentuj i dyskutuj. Pamiętaj o tym, że nie będą tolerowane niecenzuralne wypowiedzi i wulgaryzmy.
